BS.CKI Tô Bảo Quốc
Trưởng Khoa khám ngoại trú, Bệnh viện Đa khoa Hồng Hưng, Tây Ninh
Bệnh phổi tắc nghẽn mạn tính (COPD – Chronic Obtructive Pulmonary Disease) là một bệnh mạn tính do bị tắc nghẽn từ phổi. Những người bị COPD phải cố gắng nhiều sức hơn để thở, cảm thấy khó thở khi tập thể dục hoặc khi vận động gắng sức. Khi bệnh tiến triển, có thể khó thở khi thở ra hoặc thậm chí ngay cả khi hít vào. Bệnh nhân COPD có thể bị viêm phế quản tắc nghẽn mạn tính, khí phế thũng hoặc cả hai.
Hen suyễn là một thể bệnh khác cũng gây hẹp co thắt đường thở, gây khó thở nhưng hen không được bao gồm trong định nghĩa của COPD. Một số người có cả COPD lẫn hen suyễn.
Bệnh phổi tắc nghẽn mạn tính (COPD) là gì?
Bệnh phổi tắc nghẽn mạn tính (COPD) là một bệnh mạn tính được gây ra do luồng khí bị tắc nghẽn từ phổi. Các triệu chứng bao gồm: khó thở, ho, tiết chất đờm và thở khò khè. Nguyên nhân gây bệnh là do tiếp xúc lâu dài với các chất khí hoặc hạt vật chất kích thích, thường là từ khói thuốc lá. Những người bị COPD có nguy cơ mắc bệnh tim, ung thư phổi và một loạt các tình trạng khác.
Bệnh phổi tắc nghẽn mạn tính bao gồm:
- Khí phế thũng: Trong khí phế thũng, các vách của phế nang bị tổn thương và mất tính co giãn. Kết quả là các túi khí bị tổn thương không đưa khí ra dễ dàng được nữa. Khí phế thũng cũng có thể góp phần thu hẹp đường thở.
- Viêm phế quản mạn tính: là tình trạng viêm mạn tính bên trong các tiểu phế quản làm cho đường thở bị thu hẹp nhỏ hơn bình thường. Đặc trưng bởi sự tăng tiết nhiều đờm nhầy trong phế quản và có biểu hiện ho khạc đờm tối thiểu 3 tháng liên tục trong năm, kéo dài 2 năm liên tiếp.
Sự kết hợp của phế nang không co giãn do khí phế thũng và hẹp đường thở do cả viêm phế quản tắc nghẽn làm ngăn cản phổi đưa khí ra ngoài một cách bình thường. Điều này khiến không khí bị mắc kẹt, tồn lưu trong phổi nên người bệnh phải gắng sức để thở lâu ngày dẫn đến khó thở.
Nguyên nhân gây COPD là gì?
Nguyên nhân chính của bệnh là do hút thuốc lá, mặc dù tình trạng này đôi khi có thể xảy ra ở những người chưa bao giờ hút thuốc, ví dụ như những bệnh nhân mắc bệnh giãn phế quản, hen suyễn, di chứng lao phổi…
Việc hút thuốc lá càng nhiều và thời gian càng dài thì khả năng mắc bệnh phổi tắc nghẽn càng cao. Một số trường hợp COPD do tiếp xúc lâu dài với khói hoặc bụi có hại.
Hoặc có thể do di truyền hiếm gặp, có nghĩa là phổi dễ bị tổn thương hơn.
Triệu chứng của COPD là gì?
Các triệu chứng chính của COPD là:
- Khó thở khi thở ra, khó thở khi gắng sức,
- Có triệu chứng khò khè liên tục,
- Ho dai dẳng có đàm, xảy ra nhiều lần trong năm,
- Viêm phế quản – phổi thường xuyên.
Nếu không điều trị, các triệu chứng của bệnh thường tiến triển nặng hơn. Cũng có thể có những giai đoạn nặng cấp tính hơn, được gọi là đợt cấp hoặc đợt bùng phát COPD.
Làm sao để chẩn đoán được COPD?
Khi có các triệu chứng như trên, người bệnh cần đến các cơ sở y tế có chuyên khoa Hô Hấp để được bác sĩ chuyên khoa khám chẩn đoán và tư vấn điều trị.
Chẩn đoán COPD dựa trên sự kết hợp từ các triệu chứng lâm sàng và hình ảnh cận lâm sàng. Một kỹ thuật quan trọng nhất để xác định một người bị COPD là đo chức năng hô hấp (hô hấp ký).
Những thay đổi của COPD cũng có thể được nhìn thấy trên X-quang ngực hoặc CT scan ngực. Ngoài ra, bác sĩ có thể yêu cầu làm thêm các kỹ thuật hay xét nghiệm khác để đánh giá tình trạng hô hấp khi ngủ và khi vận động, phát hiện các bệnh lý nền kèm theo…
Điều trị COPD như thế nào?
Tổn thương phổi do COPD gây ra là vĩnh viễn, khó hồi phục nhưng điều trị sớm và nghiêm túc có thể giúp làm chậm tiến triển của tình trạng này.
- Ngừng hút thuốc: Hút thuốc lá là nguyên nhân chính gây ra bệnh COPD nên việc ngừng hút thuốc là rất cần thiết để điều trị bệnh phổi tắc nghẽn mạn tính.
- Các thuốc giãn phế quảnvà corticoid sẽ được các bác sĩ lựa chọn và kê đơn cho người bệnh. Hầu hết các loại thuốc điều trị COPD nên được thực hiện mỗi ngày, thường là suốt đời. Có nhiều thuốc dạng xịt, hút giúp cải thiện tình trạng hô hấp. Người bệnh phải thực hiện đúng kỹ thuật khi sử dụng thuốc mới đảm bảo hiệu quả của thuốc.
- Kháng sinh: khi có các dấu hiệu của nhiễm trùng ở phế quản phổi.
- Các thuốc hỗ trợ: long đờm, dinh dưỡng, điều trị các bệnh đồng mắc giúp người bệnh nhanh cải thiện triệu chứng hơn.
- Thở oxy, thở máy: Người bệnh sẽ được thở oxy hoặc thở máy hỗ trợ khi tình trạng bệnh trở nên trầm trọng.
- Phục hồi chức năng phổi: Bệnh nhân nên tập thể dục, tập thở, tập ho hiệu quả, vỗ rung và giáo dục sức khoẻ.
Tiến triển và tiên lượng của COPD ra sao?
Tiến triển của COPD thay đổi khác nhau ở mỗi người. Trường hợp bệnh nặng có thể không điều trị khỏi hay cải thiện giảm triệu chứng.
Việc điều trị thường xuyên có thể giúp kiểm soát bệnh, hạn chế cơn cấp tính, cải thiện các hoạt động gắng sức hàng ngày.
COPD có thể gây diễn tiến nặng hơn nếu không được quan tâm điều trị và chăm sóc tốt. Ảnh hưởng đáng kể đến chất lượng cuộc sống, cũng như nguy hiểm đến tính mạng người bệnh.
Phòng ngừa COPD như thế nào?
COPD phần lớn có thể phòng ngừa được. Người bệnh có thể giảm đáng kể nguy cơ mắc COPD nếu tránh hút thuốc (thuốc lá, thuốc lào). Vì thế, nếu bạn đang hút thuốc thì nên dừng lại để có thể ngăn ngừa tổn thương thêm cho phổi trước khi nó bắt đầu gây ra các triệu chứng biểu hiện bệnh.
Điều trị triệt để các bệnh lý đang mắc gây tổn thương phế quản – phổi: lao phổi, viêm phổi, viêm phế quản, hen suyễn…
Quản lý bệnh COPD như thế nào?
Người bệnh sẽ được theo dõi định kỳ hàng tháng tại các phòng quản lý hen, COPD. Tại đây, các bác sĩ sẽ kiểm tra chức năng hô hấp, điều trị và tư vấn dự phòng cho người bệnh.
Tiêm ngừa vắc-xin cúm hàng năm và vắc-xin phế cầu giúp giảm nguy cơ các đợt cấp của COPD.
Bệnh viện Đa khoa Hồng Hưng với Phòng khám chuyên khoa Hô Hấp là địa chỉ thăm khám, tư vấn phòng ngừa và điều trị nhiều bệnh lý hô hấp, trong đó có bệnh phổi tắc nghẽn mạn tính COPD. Việc thực hiện thăm khám, chẩn đoán và điều trị bệnh đều được các bác sĩ chuyên khoa Hô hấp được đào tạo bài bản cùng với trang thiết bị y tế hiện đại sẽ đem lại kết quả điều trị tối ưu cho người bệnh.
Tài liệu tham khảo
Robert A. Wise. B bert A. Wise Bệnh phổi tắc nghẽn mạn tính (COPD) https://www.msdmanuals.com. Truy cập ngày 28/11/2023.
Bài viết thuộc Bản tin Y tế Hồng Hưng | Số 4 – năm 2023,
Chủ đề: BỆNH KHÔNG LÂY NHIỄM: Tiếp cận toàn diện từ phòng ngừa đến điều trị
(Xem toàn bộ bản tin: Tại đây)