Nhận biết trẻ tự kỷ và cách phòng tránh

BS. Trần Thị Thảo Như

Bác sĩ Khoa Nhi – Đơn nguyên sơ sinh

Bệnh viện Đa khoa Hồng Hưng, Tây Ninh

Tự kỷ là bệnh gì?

• Di truyền: khoảng 80% rối loạn phổ tự kỷ xuất hiện do thừa hưởng gien di truyền;
• Phối hợp với một số bệnh lý (hội chứng X mỏng giòn, Rubella bẩm sinh…);
• Những rối loạn khác đi kèm: chậm phát triển trí tuệ (50%), động kinh (30%), chứng tăng động kém tập trung;
• Yếu tố môi trường được ghi nhận: Thời kỳ mang thai, mẹ thường xuyên tiếp xúc với nhiều chất độc hại như thuốc lá, rượu bia, ma túy… làm tăng nguy cơ trẻ tự kỷ sau khi sinh ra. Trẻ tiếp xúc thường xuyên với hóa chất độc hại, sự ô nhiễm môi trường, gia đình bỏ mặc, ít dạy dỗ quan tâm yêu thương… cũng làm gia tăng nguy cơ trẻ bị tự kỷ.

Nhận biết trẻ tự kỷ

• Tương tác xã hội,
• Giao tiếp bằng lời và không lời,
• Hành vi rập khuôn, lặp đi lặp lại.

Các dấu hiệu báo động tự kỷ ở trẻ trước 24 tháng

• Không bập bẹ nói khi 12 tháng tuổi;
• Không có cử chỉ biểu lộ sự quan tâm xung quanh khi 12 tháng tuổi: chỉ ngón tay, vẫy tay mừng khi gặp người thân, bắt tay, tiếp xúc mắt, cười đáp với người quen…
• Không nói được dù chỉ là 1 từ đơn khi 16 tháng;
• Không tự nói câu 2 từ khi 24 tháng;
• Mất kĩ năng ngôn ngữ và giao tiếp ở bất kỳ lứa tuổi nào.

Cách phòng tránh

• Khám thai thường quy có thể phát hiện sớm các bệnh lý của bà mẹ và tình trạng bất thường của thai gây tổn thương não của trẻ.
• Nâng cao chất lượng cấp cứu trẻ sơ sinh tại các cơ sở y tế xã, huyện, tỉnh là biện pháp tích cực nhất nhằm giảm thiểu tỷ lệ trẻ tổn thương não.
• Khám trẻ, đặc biệt là trẻ sơ sinh có nguy cơ cao, thường quy hàng quý trong 24 tháng đầu đời có thể phát hiện sớm các rối loạn phát triển, trong đó có tự kỷ.

Hỗ trợ hòa nhập

Nên làm:

• Sử dụng tên của con bạn để chúng biết bạn đang nói chuyện với chúng;
• Nói chuyện đơn giản và dễ hiểu;
• Nói chậm rãi và rõ ràng;
• Sử dụng cử chỉ đơn giản, giao tiếp bằng mắt và hình ảnh hoặc biểu tượng để hỗ trợ những gì bạn đang nói;
• Cho phép thêm thời gian để con bạn hiểu những gì bạn đã nói.

Không nên:

• Đừng hỏi con bạn nhiều câu hỏi cùng lúc;
• Cố gắng không trò chuyện ở nơi ồn ào hoặc đông đúc;
• Cố gắng không nói những điều, từ ngữ có nhiều nghĩa.

Hay bị lo sợ, lo lắng, sợ hãi quá mức

• Cố gắng tìm hiểu lý do làm con bạn cảm thấy lo lắng;
• Giúp con chuẩn bị đối phó với bất kỳ thay đổi nào, chẳng hạn như thay đổi lớp học ở trường;
• Giúp trẻ  xác định và quản lý cảm xúc;
• Trẻ cần một nơi tương đối yên tĩnh.

Khó khăn trong ăn uống

• Tập ăn thức ăn đa dạng;
• Ăn vừa phải, không quá nhiều, không quá ít;
• Chữa ho hoặc nghẹn trong khi ăn;
• Chữa táo bón.

Khó ngủ: Bạn có thể giúp con mình bằng cách:

• Ghi nhật ký giấc ngủ về cách con bạn ngủ để giúp bạn nhận thấy bất kỳ vấn đề nào về giấc ngủ;
• Theo cùng một thói quen đi ngủ;
• Đảm bảo rằng phòng ngủ của trẻ tối và yên tĩnh;
• Cho phép trẻ đeo nút bịt tai nếu cần.

Sống khỏe mạnh: Điều quan trọng là con bạn phải được kiểm tra thường xuyên với:

• Nha sĩ,
• Bác sĩ nhãn khoa,
• Bác sĩ điều trị bất kỳ tình trạng nào khác mà con bạn mắc phải,
• Trẻ em trên 14 tuổi bị khuyết tật học tập nên được kiểm tra sức khỏe hàng năm.

Chống lại sự thay đổi:

Trẻ tự kỷ thường khó chịu trước những thay đổi trong môi trường sống quen thuộc của chúng. Một sự thay đổi nhỏ trong thông lệ thường ngày có thể làm trẻ nổi giận.

Nên làm:

• Xoa dịu trẻ, cho trẻ không gian thoải mái, vui chơi cùng trẻ;
• Huấn luyện nâng cao khả năng tự tin, quyết đoán, thích ứng với sự thay đổi môi trường sống.

Không nên:

• Đừng tạo áp lực cho con bạn – học các kỹ năng xã hội cần có thời gian;
• Đừng ép con bạn tham gia các tình huống xã hội nếu chúng thấy ổn khi ở một mình.

Kết luận

Tài liệu tham khảo